Gramadach + Téarmaíocht Úsáideach

Insect Overlord

Seo áis foghlama a bheadh ina cabhair do mhuintir na hArdteiste agus an Teastais Shóisirigh ach go háirithe, ach an-seans go mbainfidh daoine eile leas aisti freisin.

Cuirfidh mé nasc sa phóstáil seo do gach píosa nua fad is a chuirim le chéile iad.

1. Aidiachtaí agus Dathanna
2. Mothúcháin
3. Tréithe pearsanta
4. Téamaí­ agus Ábhair
5. Nathanna Éagsúla/Cur in iúl
6. Briathra
7. Forainmneacha Réamhfhoclacha
8. Logainmneacha agus Ceantair Ghaeltachta
9. An tAm agus Imeacht Ama
10. Logainmneacha - Mí­niú - Airíonna Tí­re
11. Nathanna Úsáideacha don Bhéaltriail
12. Ceisteanna agus treoireacha
13. Ainmfhocail - Tuisil 7 Inscin (Nouns - Cases & Gender)
14. An Tuiseal Ginideach - Cathain? When to use the TG.
15. Na Díochlaontaí­ - the Declensions
16. Tuiseal Ainmneach/Cuspóireach - Inscin an Ainmfhocail
17. An Séimhiú agus an tUrú - When to use lenition and eclipsis
18. Na Briathra Neamhrialta - Irregular Verbs
19. An Modh CoinnÃíollach - Samplaí­
20. Seanfhocail
21. Réamhfhocail Chomhshuite - Compound Prepositions
22. Filí­ocht, Prós 7 Amhránaí­ocht - Poetry, Prose, Songwriting terms
23. Postanna
24. An Litir/Cárta Poist

Insect Overlord

Aidiachtaí agus Dathanna

Dubh - black
Gorm - blue
Bán - white
Buí - yellow
Airgid - silver
Óir/órga - golden
Donn - brown
Flannbhuí/oráiste - orange
Dearg - red
Rua - red (nature)
Uaine/glas - green
Bándearg - pink
Corcra - purple
Liath - grey
Dúghorm - navy
Béas - beige
Plúiríneach - indigo
Corcarghorm/sailchuachach - violet

Beag - small
Mór - big
Ard - tall/high
Íseal - short/low
Fada - long
Gearr - short
Maith - good
Olc - bad
Fíor - true
Bréagach - false
Beo - alive
Marbh - dead
Leathan - broad/wide
Caol - slender/narrow
Ramhar - fat
Tanaí - thin
Fuar - cold
Te - hot
Geal - bright/light
Dorcha - dark
Trom - heavy
Éadrom - light
Mín - smooth
Garbh - rough
Saibhir - rich
Daibhir/Bocht - poor
Saor - cheap/free
Daor - dear/expensive
Searbh - bitter
Milis - sweet
Fliuch - wet
Tirim - dry
Sean - old
Nua - new
Óg - young
Aosta - old
Úr - fresh
Leamh - stale
Díreach - straight
Cam - crooked/bent
Deas - nice
Gránna - nasty

Insect Overlord

Mothúcháin

Sásta - happy
Fearg - anger
Feargach - angry
Imní - worry
Imníoch - worried
Buartha - worried
Uaigneas - loneliness
Uaigneach - lonely
Aiféala - regret
Díomá - disappointment
Grá - love
Díoltas - revenge
Díoltasach - vengenful/vindictive
Trua - pity
Bá - sympathy
Comhbhá - sympathy
Ionbhá - empathy
Éad/Formad - jealousy/envy
Saint - greed
Naimhdeas - enmity
Leisciúil - lazy
Leisciúileacht - laziness
Fuinniúil - energetic
Spreagtha - inspired/encouraged
Eagla - fear
Eaglach - afraid
Bród - pride
Bródúil - proud
Dóchas - hope
Dóchasach - hopeful
Éadóchas - despair
Éadóchasach - hopeless/despairing
Meas - respect
Tuirse - tiredness
Tuirseach - tired
Traochta - exhausted
Tart - thirst
Ocras - hunger
Ocrasach - hungry
Buíoch - thankful
Amhrasach - doubtful
Geallgháireach - jolly/happy/cheerful
Craiceáilte - crazy
Nimhneach - spiteful
Go hiontach - marvelous
Náire - shame/embarrassment
Náireach - shameful/embarrassed
Uafás - terror/horror
Fuath - hatred
Folláin/Sláintiúil - healthy
Gliondar - delight
Iontas - surprise/wonder
Ámharach - lucky
Díobháileach - mischievous
Suarach - mean/base/contemptible
Cumha - homesick/loneliness/nostalgia
Tinn - sick
Gruama - sombre/gloomy/cheerless

Insect Overlord

Tréithe Pearsanta

Gránna - nasty
Cabhrach - helpful
Cliste - clever
Glic - sly
Amaideach - foolish
Grámhar - loving
Greannmhar - funny
Feargach - angry
Foighneach - patient
Ámharach - lucky
Díobháileach - mischievous
Suarach - mean/base/contemptible
Cumhach - wistful/homesick/nostalgic
Cáiliúil - famous
Áthasach - happy
Brónach - sad
Éadmhar - jealous
Measúil - esteemed/respected
Tuisceanach - understanding
Eagnaí/críona - wise
Muiníneach - confident/trusting
Misniúil - courageous
Cróga - brave
Cladhartha - cowardly
Dathúil - handsome
Álainn - beautiful
Gleoite - pretty/cute
Mealltach - attractive
Socair/Suaimhneach - calm
Uaillmhianach - ambitious
Dearmadach - forgetful/oblivious
Cruthaitheach - creative
Fiosrach - curious/nosy
Neamhspleách - independent
Múinte/Béasach - polite
Dícheallach/Díograiseach - diligent
Freagrach - responsible
Láidir - strong
Lag - weak
Ionsaitheach - aggressive
Sotalach - arrogant
Leadránach - boring
Mícmhacánta - dis-honest
Neirbhíseach - nervous
Neamhthrócaireach - ruthless/merciless
Cúthail - shy
Leitheadach - vain/conceited

Insect Overlord

Téamaí agus Ábhair

Tallann - talent
Claidhreacht - villainy/roguery
Cineáltas - kindness
Spórt - sport
Saol na tuaithe - life in the countryside
Saol na cathrach - city life
Timpiste - an accident
Tragóid - tragedy
Tubaiste - disaster
An Óige - youth
An tSeanaois - old age
Bullaíocht - bullying
Saol na Scoile - school life
An Dúlra - nature
An Timpeallacht - the environment
Gadaíocht/Gadaithe - theft/thieves
Coiriúlacht - crime
An Geilleagar - the economy
Cáil - fame
Taisteal - travel
Obair - work
Cúrsaí Polaitíochta - politics
Imirce - emigration
Inimirce - immigration
Foréigean - violence
Dúnmharú - murder
Alcól - alcohol
Drugaí - drugs
Na Meáin - the media
Líonraí Soisialta - social networks
Leochailleacht na Beatha - the fragility of life
Tinneas - illness
Cruálacht - cruelty
Grá tuismitheora - a parent's love
Saoirse - freedom
Géibheann - captivity
Colscaradh - separation/divorce
Céiliúradh - celebration
Bás - death
Caidrimh - relationships
Cairdeas - friendship
An Ghaeltacht
An Ghaeilge - the Irish language
Féiniúlacht - identity
Teacht in inmhe - reaching maturity
Gortú - injury
Ainmhithe - animals
Tréigean - abandonment/desertion
Éalú - escaping/fleeing
Oideachas - education
Éadaí - clothes
Faisean - fashion
Smidiú - makeup
Ceol - music
Traidisiún - tradition
Oidhreacht - heritage
Caitheamh aimsire - hobbies/pastimes
Slite beatha - jobs
Cúrsaí reatha - current affairs
Féilte - festivals
An aimsir - the weather
Imeachtaí sóisialta - social events
Bádóireacht - boating
Seoltóireacht - sailing
Iascaireacht - fishing
Feirmeoireacht/Garraíodóireacht - farming

Insect Overlord

Nathanna éagsúla/Cur in iúl

Ceapaim - I think
Measaim - I think/judge
Creidim - I believe
Deirim - I say
Dearbhaím - I declare
Áirím - I reckon
Geallaim + do - I promise
Guím ar - I pray/implore
Tugaim an leabhar - I swear
Aontaím - I agree
Molaim - I suggest/recommend
Is cuimhin liom - I remember
Ag smaoineamh ar - thinking about
Ag insint bréige - telling a lie
Bréad + inis - to tell a lie
Easaontaím - I disagree
Ní aontaím - I do not agree
Go huile is go hiomlán - absolutely, totally
Ar chor ar bith - at all
Ar aon nós - anyway
Ar aon chaoi - anyway
Pé scéal é - anyway
Is baolach - there's a danger/it's likely
Is dócha/dóigh - It seems likely
Pé/Cibé - whatever/whichever
Dearcadh - outlook/perspective
Dearfach - positive
Diúltach - negative
I bhfábhar/Ar son - in favour/for
I gcoinne/in aghaidh/in éadan - against
Bréagnú - to counter/disprove
Cruthaigh/cruthú - to prove
Cinnte dearfa - definitely
B'fhéidir - maybe
Caithfear a admháil - it must be admitted
Ní féidir a shéanadh - it cannot be denied
D'fhéadfaí a rá - it could be said
Níl mé cinnte - I'm not sure
Tá a fhios agam - I know
Níl a fhios agam - I don't know
Mar gheall ar - because of
Toisc - because
Óir - for
Murach - if not for
In ainneoin - despite
I mo thuairim - in my opinion
I mo bharúil - in my opinion
Dealraíonn sé - it seems
Go bhfios dom - as far as I know
Is ar éigean - hardly
Is cosúil - probably
Tuairim is - approximately
Amhrasach - doubtful
Tá súil agam - I hope
Ciallaíonn sé - it means/implies
Agus/Is araile - et cetera
srl - etc.

Insect Overlord

Briathra (samplaí - ainm briathartha + "ag")

Ag rince - dancing
Ag brú - pushing
Ag tarraingt - pulling
Ag déanamh - doing
Ag iarraidh - trying
Ag feabhsú - improving
Ag meath - declining/withering
Ag gortú - hurting/injuring
Ag éalú - escaping/fleeing
Ag troid - fighting
Ag traenáil - training
Ag cleachtadh - practising
Ag ullmhú - preparing
Ag buachan - winning
Ag cailleadh - losing
Ag casadh - turning
Ag léim - jumping
Ag tabhairt - giving
Ag éisteacht + le - listening to
Ag féachaint + ar - watching
Ag breathnú + ar - watching/observing
Ag smaoineamh ar - thinking about
Ag roghnú - choosing/selecting
Ag séideadh - blowing
Ag bailiú - collecting/gathering
Ag imeacht - leaving
Ag dul - going
Ag teacht - coming
Ag imirt - playing (sports, games)
Ag seinm - playing (musical instruments)
Ag casadh - playing (music/CDs/records/MP3, etc)
Ag béicíl - screaming/cheering
Ag gearán - complaining
Ag leanúint - continuing/following
Ag coimeád - keeping
Ag ionsaí - attacking
Ag cosaint - defending
Ag ligint - letting
Ag scaoileadh - releasing/shooting
Ag rith - running
Ag snámh - swimming
Ag rothaíocht - cycling
Ag caitheamh - throwing/wearing/spending/smoking
Ag breith - catching
Ag preabadh - bouncing
Ag greamú - grabbing/tackling/sticking
Ag bualadh - hitting/striking
Ag tógáil - taking/building
Ag dúnadh - closing
Ag oscailt - opening
Ag ithe - eating
Ag ól - drinking
Ag rá - saying
Ag insint - telling
Ag fáil - finding/getting
Ag líonadh - filling
Ag scríobh - writing
Ag léamh - reading
Ag glanadh - cleaning
Ag eagrú - organising
Ag díol - selling
Ag gearradh - cutting
Ag baint - taking off
Ag briseadh - breaking
Ag fágáil - leaving
Ag fanacht - staying/waiting
Ag ní - washing
Ag scuabadh - brushing
Ag cíoradh - combing
Ag dó - burning
Ag ceannach - buying
Ag tosú - starting
Ag críochnú - finishing
Ag dúiseacht - waking
Ag éirí - getting up/becoming
Ag deisiú - mending/fixing
Ag múineadh - teaching
Ag foghlaim - learning
Ag ceangal - tying
Ag mothú - feeling
Ag brath - depending
Ag glacadh - taking/accepting
Ag aontú - agreeing
Ag diúltú - refusing
Ag moladh - suggesting/praising
Ag cruthú - creating/proving
Ag guí + ar - praying/imploring
Ag gealladh - promising

Insect Overlord

Forainmneacha Réamhfhoclaca

Ar dtús, na Réamhfhocail Shimplí.

- Ar ("on")
- Ag ("at", possession)
- As ("out of")
- Chuig ("to")
- Do ("to")
- De ("off of")
- Faoi ("under", "about")
- I ("in")
- Idir ("between", "among")
- Ionsar ("towards")
- Le ("with")
- Ó ("from")
- Roimh ("in front of", "before")
- Thar ("over", "above")

Na Réamhfhocail Shimplí leis an Alt

Ar an (+ urú)
Ag an (+ urú)
As an (+ urú)
Chuig an (+ urú)
Don (+ séimhiú)
Den (+ séimhiú)
Faoin (+ urú)
Sa (+ séimhiú)
Ionsar an (+ urú)
Leis an (+ urú)
Ón (+ urú)
Roimh an (+ urú)
Thar an (+ urú)

Ar
Orm
Ort
Air
Uirthi
Orainn
Oraibh
Orthu

Ag
Agam
Agat
Aige
Aici
Againn
Agaibh
Acu

As
Asam
Asat
As
Aisti
Asainn
Asaibh
Astu

Chuig
Chugam
Chugat
Chuige
Chuici
Chugainn
Chugaibh
Chucu

Do
Dom
Duit
Dó
Di
Dúinn
Daoibh
Dóibh

De
Díom
Díot
De
Di
Dínn
Díbh
Díobh

Faoi
Fúm
Fút
Faoi
Fúithi
Fúinn
Fúibh
Fúthu

I
Ionam
Ionat
Ann
Inti
Ionainn
Ionaibh
Iontu

Idir
Idir mé
Idir tú
Idir sé
Idir sí
Eadrainn
Eadraibh
Eatarthu

Ionsar
Ionsorm
Ionsort
Ionsair
Ionsuirthi
Ionsorainn
Ionsoraibh
Ionsorthu

Le
Liom
Leat
Leis
Léi
Linn
Libh
Leo

Ó
Uaim
Uait
Uaidh
Uaithi
Uainn
Uaibh
Uathu

Roimh
Romham
Romhat
Roimhe
Roimpi
Romhainn
Romhaibh
Rompu

Thar
Tharam
Tharat
Thairis
Thairsti
Tharainn
Tharaibh
Tharstu

Insect Overlord

Logainmneacha agus Ceantair Ghaeltachta

Na Cúigí
Connacht - Connaught
Laighean - Leinster
Mumhan - Munster
Uladh - Ulster

Na Contaetha
Áth Cliath - Dublin
Ceatharlach - Carlow
Cill Chainnigh - Kilkenny
Cill Dara - Kildare
Cill Mhantáin - Wicklow
An Iarmhí - Westmeath
Laois - Laois
Loch Garman - Wexford
An Longfort - Longford
An Mhí - Meath
Uíbh Fhailí - Offaly
Ciarraí - Kerry
An Clár - Clare
Corcaigh - Cork
Luimneach - Limerick
Port Láirge - Waterford
Tiobraid Árann - Tipperary
Gaillimh - Galway
Liatroim - Leitrim
Maigh Eo - Mayo
Ros Comáin - Roscommon
Sligeach - Sligo
Aontraim - Antrim
Ard Mhacha - Armagh
An Cabhán - Cavan
Doire - Derry
An Dún - Down
Dún na nGall - Donegal
Fear Manach - Fermanagh
Muineachán - Monaghan
Tír Eoghain - Tyrone

Bailte Móra
Trá Lí - Tralee
Cill Áirne - Kilarney
Inis - Ennis
Caisleán Nua Thiar - Newcastle West
Durlas - Thurles
Caiseal - Cashel
Béal Feirste - Belfast
Leitir Ceannain - Letterkenny
Inis Ceithleann - Enniskillen
Nás na Ríogh - Naas
Droichead Nua - Newbridge
Portlaoise
Cora Droma Rúisc - Carrick-on-Shannon
Cúil Rathain - Coleraine
Dún Dealgan - Dundalk
Droichead Átha - Drogheda
Caisleán an Bharraigh - Castlebar
Cathair na Mart - Westport
An Uaimh - Navan
Tulach Mhór - Tullamore
Aonach Urmhumhan/An tAonach - Nenagh
An Ómaigh - Omagh
Dún Garbhán - Dungarvan
An Muileann gCearr - Mullingar
Baile Átha Luain - Athlone
An Clochán - Clifden
Maigh Nuad - Maynooth
Ceanannas - Kells

Ceantair Ghaeltachta

Dún na nGall - Tír Chonaill
- Gaoth Dobhair
- Cloích Cheannfhaola
- na Rosa
- Anagaire
- Croithlí
- Rann na Feirste

Gaillimh - Conamara
- Garumna
- Leitir Móir
- Leitir Mealláin
- Carna
- Camus
- Ros Muc
- Corr na Móna
- Spidéal
- Na Forbacha
- Bearna
- Indreabhán
- An Ceathrú Rua
- Oileáin Árann (Inis Oírr, Inis Meáin, Inis Mór)

Ciarraí
- Corca Dhuibhne
- Daingean Uí Chúis
- Dún Chaoin
- Ceann Trá
- An Fheothanach
- An Mhuiríoch
- Baile an Fheirtéaraigh
- Uíbh Ráthach

An Mhí
- Ráth Cairn
- Baile Ghib

Port Láirge - Gaeltacht na nDéise
- An Rinn

Corcaigh
- Múscraí
- Béal Átha an Ghaorthaidh
- Baile Bhuirne
- Cúil Aodha
- Cill na Martra
- Cléire

Maigh Eo
- Béal an Mhuirthead
- Ceathrú Thaidhg
- Tuar Mhic Éadaigh
- Acaill

Insect Overlord

An tAm agus Imeacht Ama

Laethanta na Seachtaine
An Luan/Dé Luain - Monday
An Mháirt/Dé Máirt - Tuesday
An Chéadaoin/Dé Céadaoin - Wednesday
An Déardaoin/Déardaoin - Thursday
An Aoine/Dé hAoine - Friday
An Satharn/Dé Sathairn - Saturday
An Domhnach/Dé Domhnaigh - Sunday

Míona na Bliana
Eanáir - January
Feabhra - February
Márta - March
Aibreán - April
Bealtaine - May
Meitheamh - June
Iúil - July
Lúnasa - August
Meán Fómhair - September
Deireadh Fómhair - October
Samhain - November
Nollaig - December

Na Séasúir
An tEarrach - spring
An Samhradh - summer
An Fómhar - autumn
An Geimhreadh - winter

Ginearálta
Inniu - today
Inné - yesterday
Amárach - tomorrow

Anois - now
Ansin - then
Arís - again
Gach - every
Seo chaite - last
Seo chugainn - next
Roimh - before (a noun/event)
Sula - before (verbs)
Le linn/I rith - during
I gcaitheamh/Ar feadh - during
Tar éis - after

Go luath - soon
Go moch - early
Déanach - late
Le fada - for a long time
Le gairid - recently
Le déanaí - lately/recently
Tráth dá raibh - once
An tráth a... - the time that...
Go minic - often
Go hannamh - rarely
I gcónaí - always
Uaireanta/Scaití - sometimes
Anois is arís - now and then/sometimes
Ó am go chéile - from time to time
Faoi dheireadh - at last/eventually
Deireannach - latest
Deiridh - last/final
Sa deireadh thiar thall - evetually
Buan - permanent
Sealadach - temporary
Páirt-aimseartha - part-time
Síoraíocht - eternity
Go síoraí - eternally
Go brách - evermore
Marthanach - lasting/enduring/ever-lasting
Riamh - never/ever (past + present)
Imithe thart - gone by
Fadó fadó - long, long ago
Choíche - never (future)
An Todhcaí - the future
Amach romhainn - ahead


Soicind - second
Nóiméad - minute
Uair - hour
Lá - day
Oíche - night
Seachtain - week
Coicís - fortnight
Mí - month
Ráithe - quarter/3 months
Séasúr - season
Bliain - year
Deich mbliana - decade
Céad/Aois - century
Mílaois - millennium

Tréimhse - period
Tamall - while
Tamaillín - a short while
Seal - while/spell/span/period/turn
Gearrthéarma - short term
Meántréimhseach - medium term
Fadtréimhseach - long term
Ré - era
Tús - beginning
Deireadh - end
Thart - over/finished

Anuraidh - last year
I mbliana - this year
Bliain ó shin - a year ago
An bhliain seo chugainn - next year

Anocht - tonight
Aréir - last night
Meán-oíche - midnight
Breacdhorca - dusk
Luí na gréine - sunset

Éirí na gréine - sunrise
Breacadh an lae/Camhaoir - dawn
Maidin - morning
Ar maidin - this morning/in the morning

Nón - noon
Iarnón - afternoon
Tráthnóna - evening
Deireadh seachtaine - weekend
Laethanta saoire - holidays

Grianstad - solstice
Lá leathach/Eacaineacht - equinox

Insect Overlord

Logainmneacha - Place-names (geographical features)

Achadh - agha, aghy, aghey, augha (field)
Ard - ard (high/height)
Áth - ath (ford)
Baile - bally (homestead/settlement)
Bealach - bally, balla(gh), bella(gh) (passage/pass)
Bán - bane, baun, bain (white)
Beag - beg (small)
Béal - bel, bell (mouth/rivermouth)
Binn/beann - ben, bin (small)
Buí - boy (yellow)
Breac - brack (mottled)
Bun - bun (foot/mouth/bottom of river)
Caiseal - cashel (ringfort)
Ceapach - cappa(gh) (plot/tillage)
Carn - carn (cairn)
Ceathrú - carrow, carry (quarter)
Carraig/creig - carrig, carrick, craig (rock/rocky outcrop)
Cathair - cahir, caher (stone ring-fort/city)
Cláir - clare (level land)
Cloch - clough, clogh (rock)
Cluain - clon, clone, cloon (meadow)
Com - coom hollow)
Corr - cor (small round hill)
Coire - corry, curry (corry)
Cruach - croagh (stack)
Cúl - cul, cool (back)
Cúil - cul, cool (nook/corner)
Doire - derry (grove/oak-grove)
Domhnach - dona(gh) (church)
Droichead - droghed, drohed, drohid (bridge)
Druim/Droim - drum, drom (ridge)
Dubh - duff, duv (black)
Dún - dun, doon (strong-hold/fort)
Inis - ennis (island)
Eiscir - esk, eish (eskir)
Fionn - fin, finn (clear/white/fair)
Fraoch - freagh, frack (heather)
Garbh - garv (heather)
Glas - glas, glass (green)
Gleann - glen, glan (valley)
Gorm - gorm (blue)
Gort - gort (field)
Oileán - illan, illaun (island)
Inis - inish, innish, innis (island)
Cill - kil, kill churchyard or graveyard
Coill - kil, kill woods/woodland
Cionn/Ceann - kin, ken (head)
Cnoc - knock (hill)
Liath - lea (grey)
Leitir - letter (hillside)
Lios - lis (earthen ring-fort)
Loch - lough (lake)
Lorga(n) - lurgan (long ridge)
Mám - maum, maam (mountain pass)
Maigh/Machaire - magh, may, moy, moi(gh) (plain)
Móna/Monaidh - mona, money (peat-land/bog/turf)
Mullach - mulla(gh) (summit)
Muileann - mullin (mill)
Mór - more (big/great)
Nua - noe (new)
Abhainn - owen (river)
Poll - poll, poul (hole)
Port - port (stronghold/fort)
Port - port (landing place)
Ráth - rath, rah (earthen ringfort)
Riabhach - rea(gh), reva(gh) (brindled/speckled)
Rua - roe (red)
Ros - ros, rosh, rus, rush (wooded promontory)
Sail(each) - sall, salla, sally (willow/s)
Sean - shan (old)
Seascann - sheskin (marsh/quagmire)
Sceach - ske, skey, skay, skea(gh) (hawthorn)
Srath - sragh, stra (floodplain)
Sliabh - slieve (mountain)
Tearmann - termon (refuge/sanctuary)
Taobh - tieve (hillside)
Tír - tyr, tir (territory)
Tobar - tober, tubber (water well)
Trá - tra (beach/strand)
Tuaim - tuam, toom (burial mound)
Tulach - tully, tulla(gh) (hillock/mound/heap)
Urlár - orla, urlar (floor/flat land)
Bheithe - vea(gh), vei(gh) (of birch)

Cathellen

Míle buíochas tá neart oibre déanta agat.

Insect Overlord

Nathanna Úsáideacha don Bhéaltriail

Is mór an scannal é - It's a great scandal
Is mór an náire é - It's a great shame/embarrassment
Sín í an fhírinne ghlan! - That's the plain truth
Is bocht an sceal é - It's a disgrace
Nuair a smaoiníonn tú air - When you think of it
Is iontach an rud é - It's a great thing
Bhuel - Well
Ó, a dhiabhail! - Gosh! (Literally, "Oh, the Devil!")
Ar a laghad - At least
A thiarcais! - Oh jeepers! Oh jaysus!
Áfach - However
Go bhfóire Dia oráinn - God help us
Dia ar sábháil! - God save us!
A leithéid de cheist! - Such a question!
Dáiríre - Really/Seriously
Dáiríre pire - Really and truly
I ndeireadh na dála - Finally/At the end of the day/when all's said and done
Cogar - Listen
Dála an sceil: By the way
Fan go gcloise tú - Wait till you hear
An gcreidfea? - Would you believe?
Is fíor dhuit - Your're right/It's true for you
Anuas air sin - On top of that
Ar aon chaoí - In any case
Braitheann sé - It depends
Gan dabht ar bith - Without a doubt
Mar is eol duit féin - As you know yourself
Ar thaobh amhain - On one side
Ar thaobh eile - On the other side
Mar atá ar eolas agat féin - As you know yourself
Mise á rá leat - I’m telling you
Mar a duirt mé cheana - As I said before
Ar ndoigh - Of course
I mo thuairim phearsanta féin - In my own personal opinion
Nil mé ach ag magadh - I’m only joking
Níl mé ag magadh - I’m not joking
Bhí/Ní raibh mé ag suíl leis an gceist sin - I was/wasn't expecting that question
Caithfidh mé a rá - I have to say
Chomh maith leis sin - As well as that
Creid mise - Believe me
Creid é no na creid - Believe it or not
Sin ceist mhaith - That's a good question
Sin ceist shuimiúil - That's a good question
An dtuigeann tú? - Do you understand?
Céard eile? - What else?
Buiochas le Día - Thank God
Ar an gcéad dul síos - In the first place
Creidim - I believe
Cinnte - Certainly
Leis an fhírinne a rá - To tell the truth
Faraor - Unfortunately
Is dócha - I suppose
Ara stop! - Ah, stop!

Insect Overlord

Ceisteanna

Cé? - Who?
Cén duine? - Which person?
Cé hé/hí/hiad? Who is he/she? Who are they?
Cé acu? - Which of them?
Cad? - What?
Céard? - What?
Cén rud? - What thing?
Cathain? - When?
Cén uair? - What time?
Cé chomh minic? - How often?
Cén fáth? - Why?
Cad cuige? - Why? What for?
Tuige? - Why? Why not?
Cad ina thaobh? What about it? Why?
Cá/cár? - Where? (cár = aimsir chaite)
Cén áit? - What place?
Cá háit? - Where?
Cá fhad? - How long?
Cé mhéad? - How much/many?
An mó _____? - The amount/number of _____?
Conas? - How?
Cén chaoi? - How?
Cén dóigh? - How? What way?
Cén saghas/sórt? - What kind/sort?
Cén aois? - What age?
Céard a tharla? - What happened?
Cad as do ______? - Where is _____ from?
Cén uimhir theileafóin? - What telephone number?
Cén spriocdháta? - What closing-date?
Cad é do thuairim ar ____ - What is your opinion of ______?

Luaigh - Mention
Ainmnigh - Name
Scríobh - Write
Breac síos - Write/jot down
Léirigh - Clarify/Show
Tabhair - Give
Déan comparáid - Compare
Cuntas gairid - Concise account
Déan do mheas ar ____ - Give your opinion of
Déan cur síos ar ____ - Describe

Insect Overlord

Ainmfhocail - Tuisil 7 Inscin (Nouns - Cases & Gender)

Na Tuisil (the Cases)

An Tuiseal Ainmneach: Nominative case - marks the subject of a verb
An Tuiseal Cuspóireach: Accusative case - marks the direct object of a transitive verb (most verbs)
An Tuiseal Gairmeach: Vocative case - identifies a person/animal/object, etc. being addressed
An Tuiseal Tabharthach: Dative case – prepositional; “in/on/at/over/above/below/of/from/etc.”
An Tuiseal Ginideach: Genitive case - marks a noun as modifying another noun

An tAinmneach Uatha (Ainmneach & Cuspóireach (singular) follow the same rules in Irish)

• Cuireann an t-alt séimhiú ar Ainmfhocail Bhaininscneacha (consain: b, c, f, g, m, p) (the
definite article, “the”, requires a séimhiú on Feminine Nouns that start with
consonants)
• Cuireann an t-alt “t” roimh Ainmfhocail Bhaininscneacha dar tús “s”. (the definite article,
“the”, requires a “t” on Feminine Nouns that start with “s”)
• Cuireann an t-alt “t-” roimh Ainmfhocail Fhirinscneacha dar tús guta. (the definite article,
“the”, requires a “t-” on Masculine Nouns that start with vowels)

An tAinmneach Iolra. (Aimneach & Cuspóireach plural)
• “Na” is ea foirm an ailt san Ainmneach Iolra. Cuireann sé “h” roimh ghutaí. (The spelling
“na” is always used for “the” in plurals. It adds a “h” before words that begin with
vowels)

Treoracha ginearálta chun ainmfhocail bhaininscneacha a aithint.

1. Ainmfhocail a chríochnaíonn ar chonsan caol. (áit, agóid, tír, cathair, Dáil, Eaglais, fuil,
   7rl.) (nouns ending with slender consonants) Eisceachtaí (exceptions): focail a chríochnaíonn ar
   -aeir/-éir, -eoir/-óir, -úir, -ín (mar shampla: grósaeir, bádóir, cainteoir, cailín, ceirnín, cipín) agus
   focail mar athair, uncail, deartháir, buachaill, droim, greim.
2. Ainmfhocail a chríochnaíonn ar -eog/-óg nó ar -lann, (m.sh: fuinneog, leadóg, amharclann)
3. Ainmfhocail ilsiollacha (multi-syllabic nouns) a chríochnaíonn ar -acht/-íocht, (áilleacht,
   eolaíocht, cleasaíocht, filíocht, iarracht, mallacht, fealsúnacht, fiosracht, 7rl) (“smacht” and
   “ceacht” are therefore masculine because they have only one syllable)
4. Ainmfhocail Tíortha/Aibhneacha/Teangacha (seachas An Béarla) (almost all countries,
   rivers, languages; exception: An Béarla is masculine)
5. Ainmfhocail teibí (abstract nouns) a chríochnaíonn ar -e/í, (airde, déirce, gile, laige,
   sláinte, amaidí, imní)

Insect Overlord

Cathain a úsáidtear an Tuiseal Ginideach?

• Nuair a bhíonn seilbh nó úinéiracht i gceist. (Possession or ownership)

Más le duine rud éigin:
leabhar + Seán => Leabhar Sheáin.
cóta + Máire => Cóta Mháire
carr + Séamas => Carr Shéamais
ollscoil + Éire => Ollscoil na hÉireann

• I gcás ainm briathartha, nuair a chuirtear gníomh in iúl. (After the verbal noun, when
describing an action, where the verb would end with “ing” in English)

peil => Ag imirt peile
an fhuinneog => Ag glanadh na fuinneoige
an aiste => Ag scríobh na haiste
an t-úrlár => Ag scuabadh an úrláir
an bia => Ag ithe an bhia
an páipéar => Ag léamh an pháipéir
an t-úll => Ag ithe an úill

• Nuair a úsáidtear Réamhfhocal Comhshuite, cuirtear an t-ainmfhocal a leanann é sa T.G. (in
the case of compound prepositions)

an oíche => Ar feadh na hoíche
an domhan => Ar fud an domhain
an tseachtain => Go ceann seachtaine
an geimhreadh => I rith an gheimhridh
an samhradh => Le linn an tsamhraidh
an balla => In aghaidh an bhalla.

(ar aghaidh, os coinne, os comhair, ar chúl, taobh thiar, ar feadh, i gcaitheamh, i rith, in imeacht, le linn, ar fud, ar lorg, ar nós, ar son, thar ceann, de cheann, ar tí, de bharr, dá bhrí, de thairbhe, de réir, faoi choinne, le haghaidh, i gcomhair, go ceann, i bhfeighil, i gcionn, i dteannta, i gcoinne, in aghaidh, in éadan, i lár, i láthair, i measc, i ndiaidh, tar éis, in áit, os cionn, os coinne, os comhair, faoi chúram, srl)

• Nuair a thagann dhá ainmfhocal le chéile, cuirtear an dara ceann sa T.G. (when 2 nouns
come together, the second goes into the genitive case; often where you would see “of the”
or ‘s in English)

(caint + máistir) => Caint an mháistir
(tafann + madra) => Tafann an mhadra
(eochair + taisceadán) => Eochair an taisceadáin
(solas + gealach) => Solas na gealaí
(leath + obair) => tús maith, leath na hoibre

• Tar éis Réamhfhocail Simplí áirithe (chun, cois, dála, timpeall, trasna), leanann an T.G.
(these 5 particular simple prepositions)

an Ghealtacht => chun na Gaeltachta
an fharraige => cois na farraige
an scéal => dála an scéil
an chathair => timpeall na cathrach
an tsráid => trasna na sráide

• An Ginideach Rannaíoch ("partitive") (words describing quantities)

Ciallaíonn seo go gcuireann focail nó frásaí cosúil le "a lán/an iomad/an t-uafás/barraíocht/beagán/beagainín/cuid/dóthain/go leor/méid/mórán/níos mó/níos lú/oiread/roinnt" an t-ainmfhocal a leanann iad sa TG.

Insect Overlord

Na Díochlaontaí - The Declensions

• An Chéad Díochlaonadh

- ainmfhocail ghearra aonsiollacha a chríochnaíon ar chonsan leathan: (short, monosyllabic nouns, broad consonant ending)
M.Sh: alt, bord, breac, cat, iasc, mac, naomh, peann, capall, sagart, fearr, ceart, féir, ard, cuireadh, samhradh, geimhreadh, deireadh, misneach)

-ainmfhocail a chríochnaíonn ar chonsan fada leathan: (nouns ending on long broad consonants)
M.Sh: á/ó/ú + consan => arán, cosán, ómós, casúr, garsún, gaol, saol, scéal, eitleán, nó focail a chríochnaíonn ar -éad/-éal, 7rl

Iad go léir Firinscneach. (ALL are masculine in this group)

Samplaí.
1. Andúileach : an t-andúileach/na handúiligh : drugaí an andúiligh/drugaí na n-andúileach
2. Barún : an barún/na barúin : airgead an bharúin/airgead na mbarún
3. Bochtanas : an bochtanas : staid an bhochtanais
4. Ceantar : an ceantar/na ceantair : muintir an cheantair/muintir na gceantar
5. Ceol : an ceol : fuaim an cheoil
6. Clár : an clár/na cláir : fad an chláir/fad na gclár
7. Coirpeach : an coirpeach/na coirpigh : scaoileadh an choirpigh/ scaoileadh na gcoirpeach
8. Sagart : an sagart/na sagairt : tigh an tsagairt/tithe na sagart
9. Foréigean : an foréigean : méad an fhoréigin

• An Dara Díochlaonadh

- cuirtear "e" ag deireadh chun an ginideach a dhéanamh

- críochnaíonn siad ar chosan caol nó leathann.

Iad go léir Baininscneach.

Samplaí: -lann, -óg, -eog, tíortha, teangacha, cloch, cos, cluas, áit, carraig, muintir, sráid, súil, seachtain, páirc, girseach, coill

1. Abairt : an abairt/na habairtí : brí na habairte/brí na n-abairtí
2. Aidhm : an aidhm/na haidhmeanna : méad na haidhme/méad na haidhmeanna
3. Aisling : an aisling/na haislingí : brí na haislinge/brí na n-aislingí
4. Ceist : an cheist/na ceisteanna : freagra na ceiste/freagraí na gceisteanna

• An Tríú Díochlaonadh

- críochnaíonn ainmfhocail sa 3ú Díochlaonadh ar chonsan. (end on consonant)

- tá meascán d'ainmfhocail fhirinscneacha agus baininscneacha ann (mixture of genders)

• ainmfhocail phearsanta ag críochnú ar -óir, -éir, -úir (Firinscneach)
• ainmfhocail theibí ag críochnú ar -(e)acht, -(a)íocht (Baininscneach) (abstract nouns)

- Ainmfhocail a chríochnaíonn ar chonsan caol => Baininscneach
- Ainmfhocail a chríochnaíonn ar chonsan leathan => Firinscneach

Samplaí.

Masc: ceacht, cíos, rang, sos, múinteoir, dochtúir, comhairleoir.
Fem: admháil, feoil, feadaíl, iomáint, canúint, gluaiseacht, eolaíocht, filiocht, altóir, tagairt.

1. Múinteoir : an múinteoir/na múinteoirí : mála an mhúinteora/málaí na múinteoirí
2. Ceacht : an ceacht/na ceachtanna : ag foghlaim an cheachta/ag foghlaim na gceachtanna
3. Fuil : an fhuil/na fola : ag cur fola/ ag grúpáil na bhfola
4. Filíocht : an fhilíocht : ag scríobh na filíochta
5. Am : an t-am/na hamanna : le linn an ama/ag cuimhneamh na n-amanna

• An Ceathrú Díochlaonadh

- críochnaíonn na hainmfhocail ar "-ín" nó ar ghuta san Uimhir Uatha (ending: “ín” or vowels)

- is firinscneach d'fhormhór iad (mostly masculine, but some feminine)

- níl aon athrú i gceist sa don Tuiseal Ginideach Uatha

- tá tréaniolraí ag na hainmfhocail go léir (-í, -te, -the, -anna) de ghnáth. (strong plurals all)

Samplaí:
iascaire, ailtire, file, rúnaí, oibrí, -aoi, -áiste, -ae, balla, comhrá, fáinne, cnó, sú, toitín, coinín, contae, aturnae, coláiste, bagáiste, páiste, draoi, saoi, bata, bus, club, cóta, gúna, hata, máistir, pas, stop, téacs, tram, oráiste, uisce, bríste.
Fem: trá, tréimhse, féile, bó, eagla,

1. Cailín : an cailín/na cailíní : ainm an chailín/ainmneacha na gcailíní
2. Mála : an mála/na málaí : dath an mhála/dath na málaí
3. Ainmhí : an t-ainmhí/na hainmhithe : bás an ainmhí/bás na hainmhithe
4. Aiste : an aiste/na haistí : tús na haiste/tús na n-aistí
5. Farraige : an farraige/na farraigí : trasna na farraige/stair na bhfarraigí
6. File : an file/na filí : saothar an fhile/saothar na bhfilí
7. Gadaí : an gadaí/na gadaithe : ainm an ghadaí/ainmneacha na ngadaithe
8. Oibrí : an t-oibrí/na hoibrithe : oifig an oibrí/oifigí na n-oibrithe

• An Cúigiú Díochlaonadh

- críochnaíonn na hainmfhocail seo ar chonsan caol (-in, -ir, -il) nó ar ghuta. (slender consonant or vowel)

- is baininscneach d'fhormhór na n-ainmfhocail (mostly feminine nouns, some masculine)

- tá tréaniolraí acu (stong plurals all)

- sa Ghinideach Uatha críochnaíonn siad ar chonsan leathan. (broad consonant ending in the genitive)

Samplaí. Triail, riail, traein, coróin, litir, athair, ceathrú, deachú, pearsa, comharsa, leite, cara, cathaoir, uimhir, deoch,

1. Cáin : an cháin/na cánacha : airgead na cánach/airgead na gcánacha
2. Riail : an riail/an rialacha : sárú na rialach/sárú na rialacha
3. Eochair : an eochair/na heochracha : poll na heochrach/poill na n-eochracha
4. Litir : an litir/an litreacha : ag scríobh na litreach/ag scríobh na litreacha

Bob Rabbit

Great stuff, just had a quick run through it (It's a bit late) and it looks like you put a good bit of time into the thread. I'll have to have a proper look tommorow.

Edit: Later on today

Insect Overlord

An Tuiseal Ainmneach & Cuspóireach

An tAinmneach Uatha

• Cuireann an t-alt séimhiú ar Ainmfhocail Bhaininscneacha (consain: b, c, f, g, m, p)
  
• Cuireann an t-alt “t” roimh Ainmfhocail Bhaininscneacha dar tús “s”.
  
• Cuireann an t-alt “t” roimh Ainmfhocail Fhirinscneacha dar tús guta.

An tAinmneach Iolra

“Na” is ea foirm an ailt san Ainmneach Iolra. Cuireann sé “h” roimh ghutaí.

Treoracha ginearálta chun ainmfhocail bhaininscneacha a aithint.

1. Ainmfhocail a chríochnaíonn ar chonsan caol. (áit, agóid, tír, cathair, Dáil, Eaglasis, fuil, 7rl.) Eisceachtaí exceptions: focail a chríochnaíonn ar -aeir/-éir, -eoir/-óir, -úir, -ín (mar shampla: grósaeir, bádóir, cainteoir, cailín, ceirnín, cipín) agus focail mar athair, uncail, deartháir, buachaill, droim, greim.
Nouns ending on slender consonants)

2. Ainmfhocail a chríochnaíonn ar -eog/-óg nó ar -lann, (m.sh: fuinneog, leadóg, amharclann)
Nouns ending on eog/óg/lann

3. Ainmfhocail ilsiollacha a chríochnaíonn ar -acht/-íocht, (áilleacht, eolaíocht, cleasaíocht, filíocht, iarracht, mallacht, fealsúnacht, fiosracht, 7rl)
Multi-syllabic nouns ending on acht/aíocht/eacht/íocht)

4. Ainmfhocail Tíortha/Aibhneacha/Teangacha (seachas An Béarla)
Countries/Rivers/Languages

5. Ainmfhocail teibí a chríochnaíonn ar -e/í, (airde, déirce, gile, laige, sláinte, amaidí, imní)
Abstract nouns ending on -e/í)

Insect Overlord

An Séimhiú

* Seilbh/Úinéireacht: mo/do/a (fir.) (possession/ownership: my, your, his)

* Treisiú: an-/fíor-/rí/ró- (after prefixes used for emphasis)

* Ainmfhocail bhaininscneacha leis an alt (in feminine nouns, after the word "an")

* Briathra san Aimsir Chaite

* Briathra sa Mhodh Coinníollach

* San fhoirm cheisteach, tar éis: ar? (questions asked with the word "ar?")

* Na Réamhfhocail seo: de; do; faoi; ó; roimh; trí; um; mar; ionsar

* Sa Tuiseal Tabharthach tar éis na réamhfhocal den, don, sa

* Ag comhaireamh: 2 – 6 (counting: 2-6)

* An chéad (1st)

* Aidiachtaí iolra tar éis consan caol (m.sh. fir mhóra) (adjectives after nouns in the plural with slender endings)

* Sa Tuiseal Ginideach uatha, tar éis “an” (firinscneach)

An t-Urú

* Seilbh/Úinéireacht: ár/bhúr/a (iolra) (possession/ownership: our, your, their)

* Tar éis na Réamhfhocail seo sa Tuiseal Tabharthach: ag an; ar an; as an; chuig an; faoin; ón; leis an; roimh an; thar an; tríd an; um an.

* Ag comhaireamh: 7 – 10 (counting: 7-10)

* San Fhoirm Cheisteach, tar éis: An? (questions asked with the word "an?")

* Tar éis: go; nach; mura/muna; sula

* Tar éis an réamhfhocal “i”, gan an t-alt (“i mbaol”, “i dtaisceadán”)

* Roimh ainmfhocail fhirinscneacha a thosaíonn le guta. (t- a/e/i/o/u)

* Cuirtear t roimh sl, sn, sr agus s + guta in Ainmfhocail Bhaininscneacha (feminine nouns starting with "s" ---> an ts___)

* Sa Tuiseal Ginideach iolra, tar éis “na”

Insect Overlord

Na Briathra Neamhrialta

Ordaitheach | A.Chaite |A.Láithreach | A.Fháistineach | Modh Coinníollach

Abair ("say") | Dúirt | Deir | Déarfaidh | Déarfadh

Beir ("catch/grab") | Rug | Beireann | Béarfaidh | Bhéarfadh

Bí ("be") | Bhí | Bíonn | Beidh | Bheadh

Clois ("hear") | Chuala | Cloiseann | Cloisfidh | Chloisfeadh

Déan ("make/do") | Rinne | Déanann | Déanfaidh | Dhéanfadh

Faigh ("find/get") | Fuair | Faigheann | Gheobhaidh | Gheobhadh

Feic ("see") | Chonaic | Feiceann | Feicfidh | D’fheicfeadh

Ith ("eat") | D’ith | Itheann | Íosfaidh | D’íosfadh

Tabhair ("give") | Thug | Tugann | Tabharfaidh | Thabharfadh

Tar ("come") | Tháinig | Tagann | Tiocfaidh | Thiocfadh

Téigh ("go") | Chuaigh | Téann | Rachaidh | Rachfadh

Insect Overlord

An Modh Coinníollach

Na Briathra Neamhrialta

| Mé |Tú | Sé/Sí/Sibh | Sinn/Muid | Siad | Briathar Saor

Abair ("would say") | Déarfainn | Déarfá | Déarfadh sé/sí/sibh | Déarfaimis | Déarfaidis | Déarfaí

Beir ("would catch/grab") | Bhéarfainn | Bhéarfá | Bhéarfadh sé/sí/sibh | Bhéarfaimis | Bhéarfaidis | Bhéarfaí

Bí ("would be") | Bheinn | Bheifeá | Bheadh sé/sí/sibh | Bheimis | Bheidis | Bheifí

Clois ("would hear") | Chloisfinn | Chloisfeá | Chloisfeadh sé/sí/sibh | Chloisfimis | Chloisfidis | Chloisfí

Déan ("would make/do") | Dhéanfainn | Dhéanfá | Dhéanfadh sé/sí/sibh | Dhéanfaimis | Dhéanfaidis | Dhéanfaí

Faigh ("would find/get") | Gheobhainn | Gheofá | Gheobhadh sé/sí/sibh | Gheobhaimis | Gheobhaidis | Gheofaí

Feic ("would see") | D’fheicfinn | D’fheicfeá | D’fheicfeadh sé/sí/sibh | D’fheicfimis | D’fheicfidis | D’fheicfí

Ith ("would eat") | D’íosfainn | D’íosfá | D’íosfadh sé/sí/sibh | D’íosfaimis | D’íosfaidis | D’íosfaí

Tabhair ("would give") | Thabharfainn | Thabharfá | Thabharfadh sé/sí/sibh | Thabharfaimis | Thabharfaidis | Thabharfaí

Tar ("would come") | Thiocfainn | Thiocfá | Thiocfadh sé/sí/sibh | Thiocfaimis | Thiocfaidis | Thiocfaí

Téigh ("would go") | Rachainn | Rachfá | Rachfadh sé/sí/sibh | Rachfaimis | Rachfaidis | Rachfaí

Insect Overlord

Seanfhocail: Samplaí - Proverbs (Samples)

1. Is ait an mac an saol. | Life is strange.
2. Is binn béal ina thost. | "Silence is golden."
3. Is fearr an tsláinte ná an táinte. | Health is better than wealth.
4. Tagann cruatan i ndiaidh an chaite. | "Waste not, want not."
5. Is glas iad na cnoic i bhfad uainn. | Faraway hills are green.
6. Ar scáth a chéile a mhaireann na daoine. | People live in one another’s shadow.
7. Maireann croí éadrom i bhfad. | A light heart lives longest.
8. Ní bhíonn uasal ná íseal, ach thuas seal thíos seal. | Noble and poor are both up and down a while.
9. Ní féidir an dubh a chur ina gheal, ach seal. | You can only deny the truth for a while.
10. Ní mar a shíltear a bhítear. | Things are not always as they seem.
11. Ní neart go cur le chéile. | There is no strength without unity.
12. Ní thagann ciall roimh aois | Sense does not come before age.
13. Níl aon leigheas ar an ngrá (ach pósadh!) | There is no cure for love (except marriage!)
14. Soitheach folamh is mó torann. | Empty vessels make the most noise.
15. Is maith an scéalaí an aimsir. | Time is a good messenger.
16. Taithí a dhéanann máistreacht. | Experience brings perfection.
17. Tír gan teanga, tír gan anam. | A country without a language is a country without a soul.
18. Tús maith leath na hoibre | A good start is half the work.
19. Beatha teanga í a labhairt. | The life of a language is to speak it.
20. An té nach gcuirfidh san earrach, ní bhainfidh sé san fhómhar. | He who does not sow in spring will not reap in the autumn.
21. An rud is annamh is iontach. | What is rare is wonderful.
22. Is maith an scáthán súil charad. | A friend’s eye is a good mirror.
23. Aithníonn ciaróg ciaróg eile. | "It takes one to know one."
24. Moladh luath agus cáineadh mall. | Early praise and delayed criticism.
25. Bíonn blas ar an mbeagán. | A little tastes well.
26. Éist le fuaim na habhann agus gheobhaidh tú breac | Listen to the sound of the river and you will get a trout
27. Eochair feasa foghlaim. | Learning is the key to knowledge.
28. Faigheann an tseanbhróg an tseanstoca. | The old shoe gets the old stocking.
29. Giorraíonn beirt bóthar. | Two shorten the road
30. Uireasa a mhéadaíonn cumha. | Absence makes the heart grow fonder.
31. Beidh lá eile ag an bPaorach. | Power will have another day.
32. Is breá an ní an óige, ach ní thagann sí faoi dhó. | Youth is a fine thing, but it does not come twice.
33. Níl aon tinteán mar do thinteán féin. | "There is no place like home."
34. Níor bhris focal maith fiacail riamh. | A good word never broke a tooth.
35. Tarraingíonn scéal scéal eile.| One story leads on to another.
36. Ní bhíonn in aon rud ach seal. | "Nothing lasts for ever."
37. Ní dhéanfaidh an saol capall rása d’asal. | The world would not make a donkey a racehorse.
38. Is minic ciúin ciontach. | The quiet ones are often guilty.
39. I ndiaidh a chéile a thógtar na caisleáin. | "Rome was not built in a day."
40. Imíonn an tuirse is fanann an tairbhe. | Tiredness goes away and the benefit remains.
41. Aithnítear cara i gcruatan. | It is in hardship that a friend is recognised.
42. An té a bhíonn siúlach, bíonn sé scéalach. | Travellers have tales to tell.
43. Is fearr cara sa chúirt ná punt sa sparán. | Better a friend in court than a pound in the purse.
44. Ní sheasann sac folamh. | An empty sack will not stand.
45. An té nach bhfuil láidir, ní mór dó a bheith glic. | He who is weak needs to be clever.
46. Ná mol agus ná cáin tú féin. | Neither praise nor criticise yourself.
47. Buail an t-iarann te. | "Strike when the iron is hot."
48. Ní thagann ciall roimh aois. | Sense doesn’t come before age.
49. Múineann gá seift. | "Necessity is the mother of invention."
50. Ní fhanann trá le héinne. | "Time and tide awaits no man."
51. Ná tabhair breith ar an chéad scéal. | Never judge on first opinions.
52. Ag tuileadh agus ag trá a chaitheann an fharraige an lá. | The tide spends the day going in and out.
53. Oíche aerach is maidin bhrónach. | A lively night and a sad morning.
54. Ar scáth a chéile a mhairimid. | We all exist in each others’ shadow.
55. Go n-éirí an bóthar leat is do chosán cóngair. | May your journey, long or short, be a success.
56. An té a bhíos amuigh fuaraíonn a chuid. | Out of sight out of mind.
57. Níl aon mhaith sa seanchas nuair a bhíonn an anachain déanta. | What is done cannot be undone
58. An rud is giorra is géire. | Brevity is the soul of wit.
59. Is minic a bhí fear maith i seanbhríste. | There was often a good man in old trousers.
60. An ní nach bhfeiceann súil ní bhrónann croí. | What the eye sees not the heart rues not.
61. Is minic a mhaolaigh béile maith brón. | All griefs are less with bread.
62. Is fearr banlámh den lá ná dhá bhanlámh den oíche. | It is better to start early than to work late.
63. Is fearr “A Mhuire mo thrua’ ná “A Mhuire, mo náire. | Defeat is better than disgrace.
64. Bhuafadh an imní ar an gcinniúint. | Worry could overcome fate.
65. Síleann fear na buile gurb é féin fear na céille. | The madman prides himself on his good sense.
66. Dúirt bean liom go ndúirt bean léi (go ndúirt bean eile gur inis bean di...) | A woman told me that a woman told her (that another woman said that a woman said to her...)
67. An té nach mbeireann ar an ngnó, beireann an gnó air. | He who doesn’t get a grip on the job, the job grips him.
68. Níor chaill fear an mhisnigh riamh é. | The man of courage never lost it yet.
69. Is sia dúch an scolaire ná fuil an mhairtírigh. | A scholars ink lasts longer than a martyr’s blood.
70. Is olc an ghaoth nach séideann rath do dhuine éigin. | It’s an ill wind blows nobody any good
71. Tabhair rogha don bhodach agus is é an díogha a thoghfaidh sé. | Give a choice to the churl and it’s the worst he will pick.
72. Ní chronaítear an t-uisce go dtriomaítear an tobar. | The water isn’t missed until the well dries up.
73. Cuir an breac san eangach sula gcuire tú sa phota é. | Put the trout in the net before you put it in the pot.
74. Is trom an t-ualach an t-aineaolas. | Ignorance is a heavy burden.
75. Is fearr go mall ná go brách/ Is fearr déanach ná choíche | Better late than never.

Insect Overlord

Réamhfhocail Chomshuite - Compound Prepositions

tar éis - after
ar feadh - for the duration of
ar fud - all over
le linn - during
i rith - during
i gcaitheamh - during
ar thaobh - at the side of
os comhair - in front of
os cionn - over-head/above
ar chúl - at the back of
i lár - in the middle of
i gcoinne - against
in éadan - against
in aghaidh - against
ar son - for/in favour
i bhfábhar - for/in favour
i dtús - in the beginning
i gceann - at the end of
ag deireadh - at the end of
i ndiaidh - after
go ceann - until/for
de bhrí - because of
de bharr - as a result of
as ucht - for, because of
de réir - due to, according to
i bhfochair - together with
i láthair - in the presence of
le hais - compared to/next to
ar nós - like/in the style of
d'ainneoin - despite
in áit - in place of
i gcuideachta - in the company of
i bhfianaise - in view of
ar aghaidh - across from/opposite
i leith - for/about/towards
i measc - among
i dteannta - together with
i dtóin - in the bottom of/at the back end of
ar imeall - on the edge of
ar lorg - searching for/in pursuit of
ar tí - about to
de thairbhe - by virtue of, as a result of, on account of
de réir - according to
i bhfeighil - looking after/tending to
faoi chúram - in the care of
faoi/fá choinne - meant for
faoi dhéin - meeting/fetching/towards
ag bun - at the bottom of
ag barr - at the top of
ar bhruach - at the brink/verge/bank of
i mbun - attending to/in charge of/in the process of

Insect Overlord

Filíocht, Prós 7 Amhránaíocht - Poetry, Prose, Songwriting terms

Dán - poem
Amhrán - song
Scéal - story
Úrscéal - novel
Gearrscéal - short story
Scannán - film
Gearrscannán - short-film
Rann - verse (usually 4 lines)
Véarsa - verse
Líne - line
Leathrann - couplet (2 lines)
Caibidil - chapter
Sliocht - extract
Alt - paragraph/article
Leathanach - page
Réamhrá - preface/preamble/introduction
Cúlra - background

File - poet
Údar - author
An t-údar - the author
Scéalaí - story-teller/narrator
Scríbhneoir - writer
Iriseoir - journalist
Ealaíontóir - artist
An t-ealaíontóir - the artist
Léirmheastóir - critic

Rím - rhyme
Rithim - rhythm
Comhfhuaim - assonance/consonance
Uaim - alliteration
Comhardadh - Bardic rhyme
Buile - beat
Meadaireacht - meter
Comhfhocal - compound word
Codarsnacht - contrast (differences)
Comparáid - comparison (similarities)
Greann - humour
Teannas - tension
Casadh - twist
Ionadh - surprise
Tragóid - tragedy

Íomhá - Imagery/image
Íomhánna - Images
Mothúcháin - emotions
Friotal - expression (choice of words/phrases)
Athrá - repetition
Fallás na Truamhéala - pathetic fallacy
Atmaisféir - atmosphere
Aidiacht/Aidiachtaí - adjective/adjectives
Dobhriathar - adverb
Samhail - simile
Meafar - metaphor
Siombal - symbol
Pearsantú - personification
Comhartha - signal
Na céadfaí - the senses
Áiféis - exaggeration
Áibhéil - exaggeration
Samhlaíocht - imagination
Imeartas focal - wordplay

Ceacht - lesson
Teachtaireacht - message
Léargas - insight
Mianta - wishes, desires
Soiléireacht - clarity
Doiléireacht - haziness/obscurity/enigmatic/hard to understand
Athbhríoch/Débhríoch - ambiguous (unclear: multiple possible meanings)
Paradacsa - paradox
Rúndiamhair - esoteric
Rúnda - secret/secretive
Achoimre - summary
Béim - emphasis
Aird - attention
Nasc - link, connection
Tagairt - reference
Aoir - satire
Scige - mockery, ridicule
Aithris - imitation, copying, mimicking
Fócas - focus
Gar-amhairc - close-up
Íostach - minimalist
Barócach - Baroque/extravagantly decorative

Dearfach - positive
Diúltach - negative
Dóchasach - hopeful
Éadóchasach - hopeless
Útóipeach - Utopian
Diostóipeach - Dystopian

Insect Overlord

Postanna

Tuismitheoir - parent
Garda - Garda
Múinteoir - teacher
Siopadóir - shopkeeper
Búistéir - butcher
Tógálaí - builder
Feirmeoir - farmer
Rúnaí - secretary
Bainisteoir - manager
Doctúir - doctor
Altra/Banaltra - nurse
Oifigeach - officer
Freastalaí - waiter/waitress
Cócaire - chef
Tréadlia - vet
Fiaclóir - dentist
Dlíodóir - lawyer
Breitheamh - judge
Fear an Phoist - postman
Gruagaire - hairdresser
Píolóta - pilot
Ceoltóir - musician
Imreoir - player
Innealtóir - engineer
Polaiteoir - politician
Amhránaí - singer
Iascaire - fisherman
Scríbhneoir - writer
Siúinéir - carpenter
Sagart - priest
Easpag - bishop
Bean Rialta - nun
Ollamh - professor
Tiománaí - driver
Ailtire - architect
Báicéir - baker
Cuntasóir - accountant
Lia - surgeon
Fear Dóiteáin - fireman
Craoltóir - broadcaster
Foilsitheoir - publisher
Fáilteoir - receptionist
Glantóir - cleaner
Cúntóir - accountant
Iriseoir - journalist
Láithreoir - presenter
Ealaíontóir - artist
Meicneoir - mechanic
Leictreoir - electrician
Cigire - inspector
File - poet
Lúthchleasaí - athlete
Dearthóir - designer

Insect Overlord

Neamhfhoirmiúil - Informal (family/friend)

A Mháire, a chara
A Phádraig, a chara
A Dhaid dhil
A Mham dhil
A Liam , a chara
A Uncail dhíl
A Aintín dhíl

Fuair mé do litir ar maidin agus bhí áthas an domhain orm. - I got your letter this morning and I was very happy.
Tá súil agam go bhfuil tú i mbarr na sláinte - I hope you are in the best of health.
Ní raibh am agam scríobh go dtí seo - I hadn’t time to write until now
Caithfidh mé leithscéal a ghabháil leat - I have to apologise to you/Excuse me


Caithfidh mé slán a fhágáil leat anois - I have to say goodbye now.
Tá súil agam go bhfeicfidh mé go luath tú - I hope I see you soon.
Tá orm m’obair bhaile a dhéanamh - I have to do my home work.
Scríobh chugam go luath - write to me soon
Ná dearmad litir a chur chugam - Don’t forget to send me a letter.
Slán [agus ainm]
Slán anois
      do chara
         Niall
Le grá
       Caitlín
Is mise do bhuanchara
Dónall

Dátaí

26 Eanáir 2003 1 Meán Fómhair 2003
18 Feabhra 2003 11 Márta 2003
8 Samhain 2003 15 Meitheamh 2003

Caithfidh mé imeacht anois - I have to go now
Cuirfidh mé glaoch ort anocht - I will call you tonight.
Tabharfaidh mé cuairt ort go luath - I will visit you soon.
Buailfidh mé leat taobh amuigh den scoil - I will meet you outside the school.

Foirmiúil - Formal (manager/editor/principal, etc.)

A chara,
A Eagarthóir, a chara, (Dear Editor)
A dhuine uasail, (Dear sir/madam)
A bhainistear, a chara, (Dear Manager)

Is mise _____ - I am _____
Tá mé ag scríobh thar ceann Rang a Trí - I am writing on behalf of class three.
I dtosach, caithfidh mé a rá - First of all, I have to say.
Ba mhaith liom buíochas a ghabháil leat - I would like to thank you.
Táimse ag scríobh chugat thar ceann an ranga - I am writing on behalf of the class
Is mian liom a rá – I would like to say
Is dalta scoile mé – I am a school student
Is déagóir mé – I am a teenager

Críoch na litreach
Is mise le meas
Is mise
Is mise do dhalta dílis

Bheinn buíoch díot dá gcuirfeá glao orm go luath - I would be grateful if you called me soon.
Ba mhaith liom go ndéanfá machnamh ar na pointí seo go luath - I would like you to think about these points soon.
Beidh mé ag súil le litir uait ar do chaothúlacht - I will be expecting a letter from you at your convenience.

Léim do pháipeár gach lá - I read your newspaper every day
Ní aontaím leis na tuairimí a bhí sa pháipéar/ sa chlár - I don't agree with the opinions in the paper / programme
D’inis tú bréag nuair a dúirt tú - You told a lie when you said
Bhí tú ródhian ar na déagóirí - you were too severe on teenagers
Bhí fearg an domhain orm nuair a cheannaigh mé an páipéar nuachta inné - I was very angry when I bought the newspaper yesterday

Cathellen

GRMA as an méid oibre atá déanta agat. Seo áis íontach.